Trong quá trình chăm sóc vết thương, nhiều người thường nghĩ rằng rửa bằng nước muối sinh lý là cách đơn giản và hiệu quả để làm sạch, sát trùng. Tuy nhiên, khi gặp phải vết thương lâu lành, việc sử dụng nước muối không đúng cách có thể dẫn đến nhiều hậu quả không mong muốn. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về bản chất của vết thương lâu lành, cách chăm sóc đúng đắn và những sai lầm phổ biến cần tránh để quá trình lành thương diễn ra an toàn, hiệu quả.

Thế nào là vết thương lâu lành?

Vết thương lâu lành là tình trạng vết thương không tiến triển qua các giai đoạn lành thương bình thường trong khoảng thời gian dự kiến. Trong y khoa, một vết thương được xem là lâu lành nếu không có dấu hiệu phục hồi sau khoảng 4–6 tuần chăm sóc đúng cách.

Các dạng vết thương lâu lành thường gặp:

- Vết loét tỳ đè (do nằm lâu, ít vận động)

- Vết loét do tiểu đường (đặc biệt ở bàn chân)

- Vết thương sau phẫu thuật nhiễm khuẩn

- Vết thương do chấn thương trên nền suy giảm miễn dịch (người cao tuổi, suy dinh dưỡng)

- Vết thương hở bị viêm mạn tính

Nguyên nhân khiến vết thương lâu lành:

- Tuần hoàn máu kém: hạn chế cung cấp oxy và dưỡng chất đến vùng tổn thương.

- Nhiễm khuẩn kéo dài: gây viêm, làm phá hủy mô lành.

- Bệnh lý nền: như tiểu đường, suy thận, suy dinh dưỡng, ung thư.

- Sử dụng thuốc corticoid, hóa trị: làm suy giảm hệ miễn dịch, cản trở tái tạo mô.

- Chăm sóc vết thương sai cách: dùng chất sát khuẩn mạnh, không giữ ẩm, thay băng không đúng cách.

Trong y khoa, một vết thương được xem là lâu lành nếu không có dấu hiệu phục hồi sau khoảng 4–6 tuần chăm sóc đúng cách (Ảnh minh họa)

Vết thương lâu lành có nên rửa bằng nước muối không?

1. Vai trò của nước muối trong chăm sóc vết thương

Nước muối sinh lý (NaCl 0.9%) có đặc tính đẳng trương, giúp làm sạch nhẹ nhàng mà không gây tổn thương thêm cho mô hạt đang tái tạo. Nước muối có thể hỗ trợ rửa trôi bụi bẩn, dịch tiết, vi khuẩn bám trên bề mặt vết thương.

Tuy nhiên, trong vết thương lâu lành, chức năng miễn dịch, tái tạo mô và kiểm soát nhiễm khuẩn bị suy giảm, đòi hỏi phương pháp chăm sóc đặc biệt hơn. Việc chỉ rửa bằng nước muối, hoặc lạm dụng sai cách, có thể làm chậm tiến trình hồi phục.

2. Khi nào nên - và không nên - dùng nước muối?

Nên rửa vết thương bằng nước muối khi:

- Vết thương có nhiều dịch tiết, cần làm sạch nhẹ nhàng

- Bệnh nhân dị ứng với các dung dịch sát khuẩn mạnh

- Chỉ dùng để rửa sơ khởi, không thay thế hoàn toàn các bước xử lý khác

Không nên chỉ dùng nước muối khi:

- Vết thương có dấu hiệu nhiễm khuẩn (sưng đỏ, mủ, mùi hôi)

- Vết thương sâu, chảy dịch kéo dài, có mô hoại tử

- Đang trong quá trình điều trị bằng thuốc chuyên khoa (kháng sinh, kháng viêm tại chỗ)

- Dùng nước muối tự pha, không vô trùng

5 sai lầm cần tránh khi chăm sóc vết thương lâu lành

1. Lạm dụng nước muối tự pha 

Nhiều người cho rằng nước muối pha loãng có thể thay thế nước muối sinh lý. Tuy nhiên, điều này vô cùng nguy hiểm, vì:

- Dễ gây nhiễm khuẩn do không đảm bảo vô trùng

- Nồng độ muối không chuẩn → gây hoại tử mô hạt

Khuyến nghị: Chỉ sử dụng nước muối sinh lý đóng chai được sản xuất theo tiêu chuẩn y tế.

2. Dùng thuốc sát khuẩn mạnh kéo dài

Các chất sát khuẩn như oxy già, cồn, povidone iodine có thể giúp tiêu diệt vi khuẩn nhưng cũng phá hủy mô hạt non, làm chậm quá trình lành thương. Đặc biệt trong vết thương lâu lành, mô mới rất mỏng manh, dễ bị tổn thương.

Khuyến nghị: Chỉ dùng chất sát khuẩn trong giai đoạn đầu khi có dấu hiệu nhiễm khuẩn rõ ràng và có chỉ định của nhân viên y tế. Sau đó, chuyển sang dung dịch rửa lành tính như nước muối sinh lý hoặc dung dịch chăm sóc vết thương chuyên biệt.

3. Không giữ ẩm cho vết thương

Một trong những hiểu lầm phổ biến là phải để vết thương “khô se mặt” mới nhanh lành. Trên thực tế, môi trường ẩm giúp thúc đẩy tăng sinh tế bào, tăng tốc độ biểu mô hóa và giảm đau cho người bệnh.

Khuyến nghị: Sử dụng các loại gạc ẩm, gel dưỡng mô hạt hoặc thuốc bôi chuyên dụng theo hướng dẫn y tế.

4. Tự ý đắp lá cây, thuốc dân gian

Nhiều bệnh nhân lâu lành thương truyền tai nhau các bài thuốc đắp từ lá cây (lá trầu, nghệ tươi, rau má...), tuy nhiên:

- Dễ gây nhiễm trùng do vi khuẩn, nấm trong thảo dược

- Không kiểm soát được độ vô trùng

- Có thể gây dị ứng, viêm tiếp xúc

Khuyến nghị: Không nên tự ý áp dụng phương pháp dân gian nếu không có sự hướng dẫn chuyên môn. Cần đến cơ sở y tế khi vết thương không tiến triển tốt sau 5–7 ngày chăm sóc tại nhà.

5. Không kiểm soát bệnh lý nền

Ở người bệnh tiểu đường, suy dinh dưỡng, suy tĩnh mạch, nếu không điều trị căn nguyên, thì mọi can thiệp tại chỗ chỉ mang tính tạm thời. Lượng đường huyết cao, thiếu máu nuôi dưỡng mô là các yếu tố hàng đầu khiến vết thương dai dẳng không lành.

Khuyến nghị: Kết hợp chăm sóc tại chỗ với điều trị toàn thân: kiểm soát đường huyết, bổ sung dinh dưỡng, điều trị suy giãn tĩnh mạch (nếu có), luyện tập vận động hợp lý.

Hướng dẫn chăm sóc vết thương lâu lành đúng cách

Bước 1: Làm sạch vết thương

Dùng nước muối sinh lý vô trùng rửa nhẹ vết thương

Không chà xát mạnh tay, tránh gây tổn thương mô hạt

Bước 2: Đánh giá tình trạng vết thương

Có sưng, tấy đỏ, mủ hoặc mùi bất thường không?

Có mô hoại tử hay không?

Đánh giá mức độ tiết dịch, mức độ đau

→ Nếu có dấu hiệu nhiễm khuẩn, cần đến khám chuyên khoa để làm sạch vết thương đúng kỹ thuật và sử dụng thuốc kháng sinh tại chỗ hoặc toàn thân.

Bước 3: Giữ ẩm môi trường vết thương

Bôi lớp mỏng gel dưỡng ẩm hoặc thuốc kích thích tái tạo mô (như dexpanthenol, kẽm, arginine…)

Dùng gạc ẩm hoặc gạc chuyên dụng cho vết thương mạn tính

Bước 4: Thay băng đúng cách

Tối thiểu 1 lần/ngày, hoặc nhiều hơn nếu gạc bị thấm ướt

Rửa tay sạch, sử dụng găng tay y tế khi thao tác

Quan sát diễn tiến vết thương hằng ngày

Bước 5: Điều trị toàn thân (nếu có)

Kiểm soát đường huyết (nếu có tiểu đường)

Dùng thuốc nâng cao sức đề kháng

Tăng cường dinh dưỡng giàu đạm, vitamin A, C, kẽm

Tái khám định kỳ chuyên khoa ngoại, da liễu hoặc nội tiết

Khi nào cần đến cơ sở y tế?

Vết thương có mủ, mùi hôi, lan đỏ quanh vùng da

Sau 5–7 ngày không có tiến triển tích cực

Người bệnh sốt, mệt, ăn kém

Đau nhiều, vết thương lan rộng

Có bệnh lý nền (tiểu đường, tim mạch, suy thận...)

Kết luận

Vết thương lâu lành là tình trạng cần được theo dõi sát và chăm sóc đúng cách để tránh biến chứng nguy hiểm như nhiễm trùng lan rộng, hoại tử, thậm chí phải can thiệp ngoại khoa. Việc rửa nước muối chỉ là một bước nhỏ trong quy trình chăm sóc tổng thể. Hiểu rõ bản chất của vết thương, tránh 5 sai lầm phổ biến và phối hợp điều trị toàn thân sẽ giúp người bệnh phục hồi nhanh chóng, an toàn.